Początki w pradawnych językach Mezoameryki

Słowo „kakao” ma głęboko zakorzenione korzenie w językach rdzennych mieszkańców Mezoameryki – przede wszystkim w języku nahuatl Azteków oraz w językach majańskich. Jest to przykład fascynującego procesu językowego i kulturowego przekazywania, który ukształtował współczesne nazewnictwo tego szlachetnego produktu.

Język Nahuatl: Aztekowie używali słowa „cacahuatl” lub „cacahoatl”, które można tłumaczyć jako „gorzkosoczysty” lub „gorzkawy napój”. To określenie wyraźnie odnosiło się do charakterystycznego smaku i stanu ciekłego napoju z kakao. Aztekowie nauczyli się uprawy i użytkowania kakaowca od Majów.

Język majański: Dla Majów kakao brzmiało jako „kakaw” lub „kakawa”. Słowo to pochodzi najprawdopodobniej od jednego z języków majańskich i rozpowszechniło się między 200 rokiem p.n.e. a 400 n.e. wśród różnych grup etnicznych Mezoameryki. Dla Majów kakao miało znaczenie sacrum i było trwale związane z religią, mitologią i rytuałami.

Hiszpańskie przejęcie i adaptacje

Po przybyciu Hiszpanów do Ameryki kakao zostało szybko zaadaptowane i spopularyzowane w Europie, ale wraz z tą aklimatyzacją nastąpiła lingwistyczna modyfikacja.

Hiszpańskie słowo „cacao” jest zapożyczeniem z języka nahuatl i było wykorzystywane do opisania nasion kakaowca i napoju z nich przygotowywanego. Jednakże płynne przejście z oryginalnych form mówionych do europejskiego systemu fonetycznego sprawiło, że brzmienie i pisownia uległy uproszczeniu.

Dla uproszczenia (choć nie jest do końca prawda) przyjęło się, że termin „czekolada” pochodzi od słowa nahuatl „chocolatl”, które dosłownie znaczy „gorzka woda”. Jednakże słowo to nie pojawia się w najwcześniejszych nahuatlowskich tekstach, co sugeruje, że było ono prawdopodobnie późniejszym neologizmem lub spopularyzowanym terminem zaadaptowanym przez Hiszpanów.

Małżeństwo Coe sugeruje natomiast, że zmiana ze słowa „cacahuatl” na „chocolate” mogła być motywowana też unikiem słowa „caca” — mającego w wielu językach romańskich dosłowne, nieprzyjemne konotacje.

Historyczne i kulturowe znaczenie słowa „kakao”

Słowo „kakao” nie było tylko oznaczeniem produktu, lecz stanowiło część systemu komunikacji symbolicznej w kulturach Mezoameryki. W literaturze Majów i Azteków kakao było symbolem życia, płodności, bogactwa i boskości, co wywoływało wielowymiarowe znaczenia w mowie codziennej i obrzędowej. Poprzez darowanie nasion kakaowca wyrażano szacunek, władzę i sojusze.

Rozróżnienie „cacao” i „cocoa”

Warto także wspomnieć, że w nowożytnym świecie anglosaskim nastąpiło rozróżnienie terminów „cacao” i „cocoa” — gdzie „cacao” odnosi się do samego drzewa i surowca botanicznego, natomiast „cocoa” to zazwyczaj produkt przetworzony, wykorzystywany komercyjnie. Ten podział pomaga podkreślić historyczne i kulturowe korzenie kakaowca w Ameryce Łacińskiej